‘Vlas kan een mooie bijdrage leveren aan een brede welvaart langs de waddenkust.’

In de zomervakantie hebben we in Bollingwier de eerste Simmerskoalle Flaaks georganiseerd. Dit deden we samen met het Europese educatieproject Craft your Future om meer bekendheid te geven aan vlas als grondstof voor een circulaire en plasticvrije toekomst.

We hadden ons geen betere ambassadeur kunnen wensen dan wethouder Jelle Boerema van de gemeente Noardeast Fryslân die de opening van de dag voor zijn rekening nam. Vlas kan volgens hem een mooie bijdrage leveren aan een brede welvaart langs de waddenkust. Boerema ging in zijn openingswoorden in op de waarde van vlas voor de biodiversiteit en de bijdrage die het gewas kan leveren aan de circulaire economie, onder meer door zijn hoge isolatiewaarde. Ook de overheid heeft daarin volgens hem een rol. Die kan de ontwikkeling stimuleren door duurzaam aan te besteden. Daarnaast wees de wethouder op het belang van vlas voor recreatie en toerisme. Steeds meer mensen weten de waddenkust te vinden, stelde hij. Die trend dateert al van voor corona. ‘Mensen waarderen onze toeristische producten. Een vlasroute en een vlasmuseum passen daar mooi in.’

Nieuwe tijd
Eileen Blackmore van House of Design nam dat stokje graag van Boerema over. ‘Het waddengebied is een magisch gebied’, stelde zij. ‘Dat moeten we goed houden, ook voor het toerisme.’ En dat is volgens haar precies wat Wad van waarde beoogt. Het programma wil het gebruik van plastic terugdringen door herbruikbare, biobased alternatieven te ontwikkelen van lokale grondstoffen.

Daarin kan vlas een belangrijke rol spelen. Het wordt steeds duidelijker dat plastic een groot gevaar is voor de natuur en de volksgezondheid. Niet alleen als plastic soup in de rivieren en de Waddenzee, maar vooral ook door de microscopisch kleine plasticdeeltjes die je overal terugvindt. Bijvoorbeeld door de plastic kleding die we dragen, aldus Blackmore. Zij voorspelde dan ook dat na het recente verbod op de zogenaamde single used plastics, zoals rietjes en patatbakjes, andere producten zullen volgen. ‘Over tien jaar zijn ook polyester en polyamide in kleding in de ban.’

Spel van Craft your Future
De Simmerskoalle zette de  deelnemende studenten, ondernemers en buurtbewoners aan het denken over die transitie. Met lezingen, maar vooral door te doen. Nog voor de lunch werden zij met een spel van Craft your Future uitgedaagd in teams een product te bedenken waarvoor zowel een oud ambacht als een toekomstige ontwikkeling moest worden ingezet. De kaartjes van het spel bleken het ene team beter gezind dan het andere. Want hoe combineer je leerlooien met het creëren van een gepersonaliseerde digitale ervaring en hoe breng je glasetsen in één product samen met interactief textiel? Maar het lukte alle teams met een circulair idee te komen. Van een modulaire leasebank van biocomposiet als alternatief voor de plastic tuinstoel tot een vlasbehang waarop de koper een eigen print kan aanbrengen.

Belang van ambachten
Het spel laat de spelers zien dat ambachten niet alleen iets uit het verleden zijn, maar ook zeer bruikbaar voor de circulaire toekomst, legde Erna van der Werff van Learning Hub Friesland uit. Craft your Future zet ambachten in combinatie met digitale gereedschappen in om de lokale economie in de drie deelnemende regio’s te stimuleren. Het project wordt uitgevoerd in Friesland, Bulgarije en Spanje. ‘In de tijd dat de meeste producten nog ambachtelijk werden gemaakt, hadden we geen afvalbulten”, licht Blackmore toe. “Daarom is het waardevol ze in nieuwe vormen mee te nemen naar de toekomst’.

Cultureel erfgoed
Met Craft your Future wordt niet alleen de kennis van het vakmanschap behouden, maar ook het culturele erfgoed dat in ambachten ligt besloten. Hoe rijk dat erfgoed is als het om vlas gaat, konden de deelnemers na de lunch ervaren. Medewerkers van vlasmuseum It Braakhok uit Ee gaven verschillende demonstraties en workshops. Repelen, zwingelen en braken; het hele vocabulaire van de vlasverwerking werd in de praktijk gebracht. Ondertussen maakten andere deelnemers zich in het zonnetje op speciale lage stoeltjes met wisselend succes de kunst van het manden- en korfvlechten eigen. Een van de studenten: ‘Dit is zo heerlijk rustgevend. Je gaat er helemaal in op.’ In de stal van de boerderij werd in pannen en bakjes geroerd om van oude olie met het lijnzaad van het vlas zeep te maken.

Eigentijds verhaal
In Italië, het mekka van de design, kijken ze met belangstelling naar vlas, vertelde Thomas Eyck. De uitgever en distributeur van bijzondere designproducten gaf de laatste lezing van de Simmerskoalle Flaaks. Zijn collectie is onder meer te zien op het grootste designevenement in Europa: de ‘Salone de Mobile in Milan’. In die collectie zitten ook ontwerpen van Christien Meindertsma, die met haar Flax Project wereldwijd bekendheid kreeg. Eyck nam de deelnemers mee in de wereld van design en hoe een ontwerp het verhaal over vlas kan overbrengen; de historie en de intensieve verwerking. Meindertsma laat volgens hem goed zien hoe je dat verhaal op een eigentijdse wijze vorm geeft, zodat je er mensen mee aanspreekt en bereikt.

Waddendesign
Ontwerper Simone Larabi maakte gebruik van de pauzes om de deelnemers te vragen naar hun ideeën en beelden van het Waddengebied. Een van de uitgangspunten van Wad van waarde is dat design een belangrijk middel is om alternatieven voor plastic aantrekkelijk te maken. Alle producten die in het programma worden gemaakt, hebben daarom een ontwerp dat is terug te voeren op het waddengebied. De lijnen in het landschap, de kleur van het water, de beweging van de golven, in elk ontwerp komen elementen terug die duidelijk maken dat het om een waddenproduct gaat.